Faydalı Bilgiler / Aile Planlama

Aile planlama genel olarak çiftlerin ne zaman çocuk sahibi olmak istediklerini planlaması olarak algılanır.  Ancak bu konu içine doğum kontrol yöntemleri, seks eğitimi, bulaşıcı hastalıklardan korunma, hatta gebe kalınmak istendiğinde gebelik şansını arttıracak yöntemlerin öğrenilmesi konuları da girer. Aile planlama çoğu zaman doğum kontrol yöntemleri ile eş anlamlı düşünülür. Genellikle tek eşli kadınların çocuk sayılarını istenilen sayıda tutabilmesi için yapılması gerekenler olarak algılanır.

Cumhuriyet’in kuruluşundan günümüze kadar Türkiye’nin nüfus yapısında farklı dönemler yaşanmıştır.  Birinci dönemde (1923-1955) ölüm hızları düşmüş, doğurganlık ve nüfus da artma görülmüştür. ıkinci dönemde (1955-1985) doğurganlık hızında azalma olmuş, ancak bebek ölümleri ve genel ölüm hızında azalma olması nedeni ile gene nüfus artmaya devam etmiştir. Üçüncü dönemde ise hem doğurganlık hızı, hem de ölüm hızı azalmış, ancak nüfus artış hızında da paralel azalma gerçekleşmiştir (%1,8)

Türkiye Büyük Millet Meclisindeki uzun tartışmalardan sonra 1965 yılında doğurganlığın azaltılması yönünde bir politika benimsenmiş ve 557 sayılı ilk nüfus planlama yasası kabul edilmiştir.  Bu yasaya göre aşağıdaki maddeler yasal hale gelmiştir.

• GebeliÄŸi önleyici yöntemlerle ilgili bilgi ve eÄŸitim verilmesi
• Cerrahi sterilizasyon yöntemleri hariç tüm gebeliÄŸi önleyici yöntemlerin sunulmasi
• Yalnizca tibbi nedenlerle isteyerek düşüklere ve cerrahi sterilizasyona izin
• verilmesi.

Bu yasa pekçok sorunu çözdüğü halde yetersiz kalmış, isteyerek ve provoke düşüklerin çoğalması, buna bağlı ölümlerin çok artması sağlık politikalarında değişiklik yapılmasını gerekli kılmıştır. 1981 yılında 450 bin kadının düşük yaptığı ve bunların büyük kısmının isteyerek yapılan düşük olduğu tahmin edilmektedir.  1983 yılında 2827 no’lu ikinci nüfus planlama yasası Türkiye’de askeri rejim iktidarda iken kabul edilmiş, uygulamaya 1984 de geçilmiştir. Halen bu yasa geçerliliktedir. Bu yeni yasada radikal değişimler yapılmıştır.

• 10 haftaya kadar olan gebelikler isteÄŸe baÄŸlı sonlandırılabilinir.
• 10 haftanin üzerindeki gebelikler ancak tibbi nedenlerle sonlandırılabilinir.
• Hastanelerde ve Ana Çocuk SaÄŸlığı Merkezlerinde kadın hastalıklari ve doÄŸum uzmanlarının denetimi altında özel eÄŸitim almış pratisyen hekimler 5 haftaya kadar gebelikleri sonlandırabilirler.  Buna menstruel regülasyon ismi verilmektedir.
• Erkek ve kadınlara gönüllü cerrahi sterilizasyon uygulanabilir
• Doktor, hemÅŸire ve ebeler rahim içi araç (spiral) uygulaması yapabilirler.

Bu yasanın ardından bir süre isteyerek düşük yapanların sayısında artma olmuş, 1990 yılından sonra muhtemelen eğitim hizmetleri sayesinde azalmaya başlamıştır.  ısteyerek düşük hızı 1983 de 100 gebelikte 12,1 iken, 1988 de 18 1998 de 14,5 ve 2003 de 11,3 olmuştur.

Türkiye’de modern aile planlaması yöntemlerinin kullanılma sıklığı 1988 de %31 iken 2003 de %42,5 olmuştur. Bu artış sevindirici olmakla birlikte yeterli olmaktan uzaktır.

Türkiye’de Aile Planlama Hizmetlerinin Kullanımındaki değişim

Gebeliği önleyici yöntem	Evli Kadın Yüzdesi
	1988	1993	1998	2003
Herhangi bir yöntem	63,4	62,6	63,9	71,0
Herhangi bir modern yöntem	31,0	34,5	37,7	42,5
Hap	62	4,9	37,7	42,5
RIA	14,0	18,8	19,8	20,2
Kondom	7,2	6,6	8,2	10,8
Tüp Ligasyonu	1,7	2,9	4,2	5,7
DiÄŸer	2,0	1,3	1,1	1,1
Geleneksel Yöntemler	32,3	28,1	26,1	28,5
Takvim	3,5	1,0	1,1	1,1
Geri Çekme	25,7	26,2	24,4	26,4
DiÄŸer	3,1	0,9	0,6	1,0
Korunma Yok	36,6	37,4	36,1	29,0
TOPLAM	100,0	100,0	100,0	100,0

Aile planlama yöntemlerinin sınıflandırılması

Modern	Geleneksel	Geri dönüşümlü	Geri dönüşümsüz	Kadın	Erkek
RIA	Geri Çekme	RIA	Â	RIA	Geri Çekme
Hap	Takvim	Hap	Â	Hap	Takvim
Kondom	Vaginal DuÅŸ	Kondom	Â	Kondom	Kondom
Spermisit	DiÄŸer	Spermisit	Â	Spermisit	Â
Diyafram	Â	Diyafram	Â	Diyafram	Â
Depo Provera	Â	Depo Provera	Â	Depo Provera	Â
Mesigyna	Â	Mesigyna	Â	Mesigyna	Â
Implant	Â	Implant	Â	Implant	Â
Tüp Ligasyonu	Â	Â	Tüp Ligasyonu	Tüp Ligasyonu	Â
Vazektomi	Â	Â	Vazektomi	Â	Vazektomi