Bilgilendirme / Premenopoz ve Menopoz

Menopoz nedir? Menopoz kelimesi �ngilizce; "ay (moon)" ve "sonlanma (pause)" kelimelerinden oluþturulmuþtur. Tam olarak kelime karþýlýðý adetten kesilme olup, "menopoz yaþý" kadýnýn en son fizyolojik adet kanamasýnýn olduðu zamaný ifade eder. Kadýnlarda menopoza baðlý adetten kesilme, yumurtalýklarýn iþlevlerinin sona erdiðini ve artýk buralardan kadýnlýk hormonlarýnýn salgýlanamadýðýný iþaret eder.

Menopoz, genel bilinenin aksine rahimin deðil yumurtalýklarýn iþlevinin sona ermesidir. Yumurtalýklarda yeni yumurta oluþumu gerçekleþememekte ve hormon üretimi yapýlamamaktadýr. Yeterince estrojen ve progesteron hormonlarý üretiminin olmamasýna baðlý olarak adetten kesilme gerçekleþmektedir. Menopoz ortalama yaþý nedir?

Menopoz yaþý ortalama olarak 50 olarak kabul edilse de bu; 45 ile 50 yaþ arasý normal kabul edilir.

Menopoza girme yaþýný belirleyen pek çok neden olmasýna raðmen en önemli nedenler genetik (ýrsi) özelliklerdir. Ayrýca aþýrý sigara tüketimi de erken menopoza sebep olabilmektedir. Premenopoz ve postmenopoz nedir? Adetten kesilmeden önceki döneme "premenopoz", adetten kesilme sonrasý döneme ise "postmenopoz" denmektedir. Klimakteryum (perimenopoz) nedir? "Klimakterium"  premenopoz ile postmenopoz dönmelerini içine alan ve genelde menopoz þikayetlerinin yoðun olarak yaþandýðý bir dönemi ifade eder. Klimakterium genellikle 45 yaþýnda baþlar ve 55 yaþýna kadar sürer; bazen yaþlýlýk döneminin baþladýðý 65 yaþýna kadar uzayabilir. "Perimenopoz" kelimesi de klimakteryum dönemi ile eþ anlamlý kullanýlabilmektedir. PREMENOPOZ (Menopoz Öncesi Dönem) 40 yaþýndan sonra genel olarak kadýnlarda adet düzensizliði problemleri baþlar. Hatta bu dönemde adetler devam etse de sýcak basmasý ve terleme yakýnmalarý da olabilir. Bu dönemde adetler sýklýkla düzensizleþmiþtir. Özellikle adet gecikmeleri, bazen da tam tersi olarak fazla miktarda adet görmeler ortaya çýkabilmektedir. Buradaki temel neden yumurtalýklardan salgýlanan estrojen hormonunun zaman içinde azalmasýdýr. Sýcak basmalarý ve adet gecikmeleri þikayetleri de estrojen hormonunun vücudun ihtiyacýna göre daha az olduðunu göstermektedir. Dolayýsý ile menopozdan sonra karþýmýza çýkan "Osteoporos" (kemik erimesi)  gibi durumlar aslýnda menopoz öncesi dönemde baþlamaktadýr. Menapoz belirtileri nelerdir? Menapoza girildiði nasýl tespit edilir? Menopoz öncesi dönemde yaþanabilecek bir önemli durum da geç farkedilen gebeliklerdir. Adet gecikmeleri her zaman menopozun iþareti olmayabilir. Bu nedenle menopoza tam olarak girene kadar etkin bir doðum kontrolü yöntemi uygulanmaya devam edilmelidir. Kural olarak adet gören her kadýn, gebe kalma potansiyeline sahiptir. Yaþa baðlý bu olasýlýk gittikçe azalsa da teorik olarak hiçbir zaman sýfýr deðildir. 40 yaþýný aþmýþ her kadýnda, adet gecikmelerinin olmasý durumunda öncelikle bir gebelik testi yapýlmalýdýr. Eðer gebelik yoksa menopoza geçiþ durumu düþünülerek yumurtalýk fonksiyonlarýný ölçen bir takým hormon testleri yapýlýr ve bu þekilde bir menopoz durumunun olup olmadýðý anlaþýlabilir. Böyle bir kadýn en az 6 ay boyunca adet görmemiþse bu durum menopoz olarak kabul edilebilir. Yani, kesin olarak menopoza girildiðini görmek açýsýndan en azýndan 6 aylýk adet kesilmesi þeklinde bir dönemin geçmesi gerekir. Menepoz teþhisinde laboratuvar testleri nelerdir? Menepozun laboratuvar yönünden tanýmlanmasý için kanda FSH, LH ve Estrojen hormonlarý (E2) deðerlerine bakýlýr.

FSH ve LH artmýþ, Estrojen azalmýþsa bu durum yumurtalýklarýn (overlerin) tükendiðini göstererek menopoz tanýsýný koydurur. Overlerin (yumurtalýklarýn) yalnýzca estrojen ve progesteron hormonlarýný salgýlamakla kalmadýðý ve daha pek çok madde üretimi ile kadýn fizyolojisinde yer aldýðý son yýllarda yapýlan bilimsel çalýþmalarda gözlemlenmiþtir. Bir kadýn için düzgün olarak çalýþan yumurtalýklar en önemli organlardandýr.

CERRAH� MENOPOZ NED�R? Cerrahi menapoz bir nedenden ötürü yumurtalýklarýn alýmý sonrasý geliþen menopozdur. Yapýlan ameliyatlarda yumurtalýklarýn alýmý genel olarak rahimin de alýmý (histerektomi operasyonu) ile birliktedir. Çoðunlukla 45 yaþýndan sonra myom (rahimde ur) nedeniyle "histerektomi ameliyatýna" alýnan kadýnlarda genellikle rahim ile birlikte yumurtalýklar da alýnýr. Yumurtalýklarýn alýnmasýnýn sebebi, ileride geliþebilecek olasý yumurtalýk kanserine karþý kiþiyi korumaktýr. 45 yaþ ve altýnda yapýlan rahim ameliyatlarýnda ise genellikle yumurtalýklar korunur. Çünkü rahim alýnýp adetten kesilme durumu gerçekleþse bile yumurtalýklar belli bir süre daha görevine devam edeceði için bir menopoz durumu söz konusu olmaz. Yani, menopozun sýcak basma, ateþ ve terleme gibi durumlarý olmayacaktýr. Yumurtalýklarý alýnarak adetten kesilme durumuna "cerrahi menapoz" denir. Cerrahi menepozun normal þekilde girilen menepozdan ne farký vardýr? Cerrahi menepozda adetten kesilmenin verdiði sýkýntýlar ve problemler normal menapoza göre çok daha þiddetlidir. Çünkü normal menapozda yumurtalýklarýn tükenmesi yavaþ yavaþ olup vücut belli bir þekilde duruma adapte olurken cerrahi menapozda bu süreç ani olarak gerçekleþir. Histerektomi operasyonlarý (rahimin alýnmasý ameliyatý) sonucu menapoza giren kiþiler ("histerektomize kiþiler"), ameliyattan 15-20 gün sonra hekimlerine baþvurarak menapoz tedavilerine baþlamalýdýrlar.

ERKEN MENOPOZ NED�R?

Adetten kesilme 40 yaþýndan erken gerçekleþmiþse "erken menopoz" olarak tanýmlanmaktadýr. Erken menopoz týbbi literatürde "prematür menopoz" olarak da geçer.

"Prematür Ovaryen Yetmezlik" (POF) nedir? Menopozun 30 yaþýndan daha erken ortaya çýkmasý durumuna ise "Prematür Ovaryen Yetmezlik" (POF) veya "Prematür Over Yetmezliði" adý verilir. Bu þekilde yumurtalýklarýn çok erken dönemde tükenmesi kadýnlarda psikolojik ve fizyolojik yönden pek çok problemi de beraberinde getirir. Prematür Ovaryen yetmezlik (POF), mutlaka nedenlerin araþtýrýlmasý ve uygun tedavilerin baþlanmasýný gerektiren bir durumdur. "Prematür Ovaryen Yetmezlik" (POF) nedenleri nelerdir?" Erken menopoz ve prematur over yetmezliði ile ilgili olarak pek çok neden ortaya sürülmekle birlikte, menopozun yaþýný neyin belirlediði konusunda kesin bir görüþ yoktur. Ailesel (ýrsi) özellikler, bir takým otoimmun hastalýklar (Cushing sendromu, tiroit hastalýklarý, SLE gibi), sigara, stres, kanser tedavileri, diabet (þeker hastalýðý) ve genetik (kromozomal) problemler prematür over yetmezliði (POF) nedeni olarak ortaya sürülmüþtür. Bilinen tek þey ise 40 yaþýndan önce menopozun geliþmesi durumunda tedavi verilmesinin þart olduðudur. Erken menopoz eðer tedavi edilmezse kadýn vücudu çok erken dönemde menopozun yýkýcý etkilerine maruz kalacak ve menopoza baðlý hastalýklar (kemik erimesi ve kalp hastalýðý gibi), erken yaþta ve çok daha þiddetli bir þekilde ortaya çýkabilecektir.